Informacje zawarte w tym artykule pochodzą z wywiadu przeprowadzonego z dr Kajetaną Foryciarz w ramach Podcastu Charyzmatycznego pt. „ADHD – supermoc czy przekleństwo?” oraz z artykułu „ADHD u dorosłych – obraz kliniczny i postępowanie„, którego autorem jest lek. Paweł Brudkiewicz, specjalista psychiatra.
Czym jest ADHD?
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie neurorozwojowe wynikające z wrodzonej, biologicznej specyfiki mózgu. Nie jest chorobą, lecz odmiennym ukształtowaniem neuronalnym, które wpływa na sposób przetwarzania bodźców i impulsów nerwowych. Badania sugerują, że ADHD nie dotyczy wyłącznie funkcjonowania mózgu, lecz oddziałuje na cały organizm, co wskazuje na jego szerszy charakter jako formy neuroatypowości.
Silne podłoże genetyczne ADHD jest dobrze udokumentowane – szacuje się, że dziedziczność tego zaburzenia wynosi około 72%. W wielu przypadkach jedno z rodziców również wykazuje objawy ADHD, choć często pozostają one niezdiagnozowane. Co ciekawe, badania i obserwacje kliniczne wskazują, że osoby neuroatypowe często tworzą związki z innymi osobami o podobnych cechach, co może wynikać z lepszego wzajemnego zrozumienia i podobnych wzorców funkcjonowania.
Objawy ADHD u dorosłych
ADHD u dorosłych może przejawiać się na wiele sposobów. Kluczowe jest ustalenie, czy dana konfiguracja objawów jest na tyle nasilona, że wpływa negatywnie na codzienne funkcjonowanie w co najmniej dwóch ważnych obszarach życia.
Jednym z głównych objawów jest deficyt uwagi, który objawia się trudnościami z koncentracją, łatwym rozpraszaniem się oraz problemami z organizacją i planowaniem. Osoby z ADHD mogą mieć trudności z wykonywaniem zadań wymagających długotrwałego skupienia.
Kolejnym często spotykanym objawem jest hiperaktywność. U dorosłych nie zawsze przejawia się ona w postaci nadmiernej ruchliwości fizycznej, ale może przybierać formę wewnętrznego niepokoju i stałej potrzeby bycia w ruchu.
Impulsywność to kolejna cecha ADHD, która może powodować podejmowanie decyzji bez zastanowienia, trudności w regulacji emocji oraz problemy z kontrolowaniem reakcji w sytuacjach stresowych.
Problemy z regulacją emocji to częsty aspekt ADHD u dorosłych. Osoby te mogą reagować gwałtownie na bodźce, mieć skłonność do wahań nastroju i trudności w wyciszaniu się po intensywnych przeżyciach.
ADHD może także wpływać na relacje interpersonalne. Osoby z tym zaburzeniem często doświadczają trudności w podtrzymywaniu długotrwałych relacji oraz bywają konfliktowe. Jak zauważyła dr. Kajetana Foryciarz, osoby z ADHD już od dzieciństwa słyszą krytyczne opinie, takie jak „zdolny, ale leniwy”, co prowadzi do rozwinięcia mechanizmów obronnych i poczucia niedopasowania do otoczenia.
ADHD a wpływ social mediów
Współczesne media społecznościowe, poprzez swój dynamiczny sposób przekazywania informacji, mogą utrudniać skupienie uwagi. Jednak trudności z koncentracją spowodowane nadmiernym korzystaniem z mediów nie są tożsame z ADHD. Warto poddać się rzetelnej diagnozie, aby odróżnić skutki ekspozycji na bodźce od faktycznych objawów tego zaburzenia.
Diagnoza ADHD u dorosłych
Diagnoza ADHD u dorosłych jest procesem wymagającym kilku spotkań ze specjalistą. Obejmuje szczegółowy wywiad lekarski, wywiad rozwojowy oraz zastosowanie kwestionariuszy diagnostycznych. Specjalista analizuje historię pacjenta, zwracając uwagę na objawy występujące od dzieciństwa, ponieważ ADHD jest zaburzeniem rozwojowym, a nie nabytym.
Często wykorzystywane są standaryzowane narzędzia diagnostyczne, takie jak skale oceny ADHD, np. skala ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) czy DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults). Ważnym elementem procesu diagnostycznego jest również rozmowa z osobą bliską pacjentowi, która może potwierdzić występowanie objawów w dzieciństwie oraz ich wpływ na codzienne życie.
W niektórych przypadkach diagnoza może obejmować testy neuropsychologiczne, aby wykluczyć inne zaburzenia mogące powodować podobne objawy, jak np. depresja, zaburzenia lękowe czy zaburzenia osobowości. Cały proces diagnostyczny jest wieloetapowy i wymaga uważnej analizy objawów, ich nasilenia oraz wpływu na funkcjonowanie pacjenta.
Leczenie ADHD u dorosłych
Farmakoterapia jest jednym z kluczowych elementów leczenia. Najczęściej stosuje się leki psychostymulujące, takie jak metylofenidat i lisdeksamfetamina, które poprawiają koncentrację oraz kontrolę impulsów. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy ADHD współwystępuje z zaburzeniami lękowymi, zaleca się atomoksetynę. Alternatywnie, gdy ADHD towarzyszy depresji, pomocny może być bupropion.
Psychoterapia odgrywa równie istotną rolę w leczeniu ADHD. Najlepiej udokumentowaną metodą terapeutyczną jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga w rozwijaniu strategii radzenia sobie z objawami. Osoby mające trudności z regulacją emocji mogą skorzystać z terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT). Coraz większą popularność zyskują również techniki mindfulness, wspierające koncentrację i samoregulację. Dodatkowym wsparciem może być coaching ADHD, który pomaga w organizacji, planowaniu i budowaniu motywacji.
Warto jednak pamiętać, że ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, którego nie da się całkowicie wyleczyć. Odpowiednie leczenie i strategie radzenia sobie pozwalają jednak znacząco poprawić jakość życia osób z ADHD.
Pamiętaj! To nie jest porada medyczna.
Źródła:
ADHD u dorosłych – obraz kliniczny i postępowanie, lek. med. Paweł Brudkiewicz
ADHD – supermoc czy przekleństwo? | dr Kajetana Foryciarz, https://www.youtube.com/watch?v=So8PBiJYBcY&t=170s