Przez dziesięciolecia choroba Alzheimera była uważana za schorzenie postępujące i nieodwracalne. Pacjentom proponowano wyłącznie terapie łagodzące objawy, nie dające realnej szansy na poprawę funkcji poznawczych. Jednak najnowsze badania pokazują, że odpowiednie podejście może nie tylko spowolnić chorobę, ale w niektórych przypadkach doprowadzić do cofnięcia jej objawów.
Artykuł powstał na podstawie materiału wideo Bartosza Czekały pt. „Jak odwrócić Alzheimera — Przełomowe badania” oraz dostępnych publikacji naukowych.
Epidemia XXI wieku
Na świecie z chorobą Alzheimera zmaga się ponad 55 milionów osób, a prognozy mówią o potrojeniu tej liczby do 2050 roku. W Polsce z chorobą tą mierzy się już około pół miliona pacjentów.
Alzheimer prowadzi do stopniowej utraty pamięci, zdolności poznawczych i samodzielności, a jego przyczyny od lat są przedmiotem intensywnych badań.
To nie tylko problem medyczny, ale i społeczny. Alzheimer niszczy pamięć, zdolność samodzielnego funkcjonowania i mocno obciąża całe rodziny pacjentów.
Czy leki pomagają?
Obecnie stosowane farmaceutyki przynoszą jedynie ograniczone efekty. Inhibitory cholinesterazy (donepezil, rywastygmina, galantamina) czy memantyna mogą nieznacznie poprawić funkcje poznawcze, ale nie zatrzymują postępu choroby. Przeciwciała anty amyloidowe, takie jak lecanemab czy aducanumab, spowalniają rozwój Alzheimera najwyżej o około 30%, ale obarczone są poważnymi skutkami ubocznymi, jak obrzęki mózgu. Jak mówi Bartosz Czekała – “leki to raczej „plasterek na ranę” niż przełomowa terapia”.
Geny a ryzyko zachorowania
Geny mogą zwiększać ryzyko choroby Alzheimera, ale nie determinują jej w sposób absolutny.
Najlepiej poznaną mutacją jest wariant genu APOE E4 – posiadanie jednej jego kopii zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania 2–3 razy, a dwóch kopii nawet 10–15 razy. Występują też rzadsze mutacje, m.in. w genach PSEN1, PSEN2 czy APP, które wiążą się zwykle z wczesnym początkiem choroby. Należy jednak podkreślić, że geny działają w interakcji ze środowiskiem, m.in. dieta, styl życia, stres, toksyny czy aktywność fizyczna mogą znacząco regulować ekspresję tych predyspozycji.
Oznacza to, że nawet osoby obciążone genetycznie mają realny wpływ na to, czy i w jakim stopniu rozwinie się u nich Alzheimer.
Metaboliczne podłoże Alzheimera – „cukrzyca typu 3”
Coraz więcej badań wskazuje, że kluczowym mechanizmem powstawania choroby Alzheimera jest dysfunkcja metaboliczna. W literaturze naukowej funkcjonuje wręcz pojęcie „cukrzycy typu trzeciego” – określenia używanego wobec Alzheimera z powodu silnych powiązań między insulinoopornością w mózgu a degeneracją neuronów.
Insulina w zdrowym mózgu pełni rolę czynnika troficznego, gdyż wspiera plastyczność synaps, chroni komórki przed stresem oksydacyjnym, reguluje produkcję energii (ATP). Gdy pojawia się insulinooporność, neurony zaczynają obumierać. Co istotne, insulinooporność w mózgu rozwija się często wcześniej niż w reszcie organizmu, dlatego można ją uznać za jeden z pierwszych sygnałów neurodegeneracji.
Alzheimer to także choroba przewlekłego stanu zapalnego w układzie nerwowym. Powstaje tzw. błędne koło: stan zapalny pogłębia insulinooporność, a insulinooporność nasila stan zapalny.
Co może pomóc pacjentom z chorobą Alzheimera?
Dieta ketogeniczna i olej MCT
Badania kliniczne pokazują, że dieta ketogeniczna poprawia codzienne funkcjonowanie pacjentów z Alzheimerem. Choć w małych próbach różnice nie zawsze są „statystycznie istotne”, to poprawa jakości życia i pamięci jest wyraźna klinicznie. Podobne efekty przynosi olej MCT, który szybko zamienia się w ciała ketonowe, czyli alternatywne paliwo dla mózgu.
Posty i autofagia
Regularne posty nie zostały jeszcze przebadane bezpośrednio pod kątem Alzheimera, ale badania na osobach starszych pokazują, że regularne ograniczanie kalorii siedmiokrotnie zwiększa szanse powrotu do normalnych funkcji poznawczych w porównaniu do osób, które nie pościły. Mechanizm? Poprawa wrażliwości insulinowej, redukcja stanów zapalnych i aktywacja procesów naprawczych w mózgu.
Lit – stara substancja, nowe nadzieje
Najnowsze badania z 2025 roku wskazują, że lit, znany lek w psychiatrii, może odgrywać kluczową rolę w terapii Alzheimera. Jego suplementacja zwiększa wrażliwość insulinową w mózgu, poprawia pamięć i zmniejsza odkładanie się patologicznych białek. To potwierdza koncepcję metabolicznego podłoża choroby.
Zioła, akupunktura i trening poznawczy
Ciekawostką są badania nad tradycyjnymi mieszankami ziołowymi oraz akupunkturą połączoną z treningiem umysłowym. Wyniki sugerują, że takie podejścia mogą przewyższać skutecznością nawet standardowe leki, choć wymagają potwierdzenia w niezależnych badaniach. Szczególnie wartościowy okazuje się trening kognitywny, który poprawia pamięć, nastrój i jakość życia pacjentów.
Fototerapia – światło w walce z demencją
Eksperymentalne terapie wykorzystujące światło podczerwone (fotobiomodulację) również przynoszą zaskakujące efekty – poprawa w testach poznawczych sięgała średnio 4,8 punktu w skali MMSE, co uznaje się za bardzo duży wynik. Dodatkowo pacjenci odczuwali lepszy sen i mniejszy niepokój.
Protokół Bretsena – podejście holistyczne
Najbardziej obiecujące są jednak terapie wieloczynnikowe. Amerykański badacz Dale Bredesen stworzył protokół, który łączy dietę, suplementację, higienę snu, aktywność fizyczną, detoksykację i redukcję stanów zapalnych. W badaniach aż 84% pacjentów odnotowało poprawę pamięci, a rezonans magnetyczny wykazał nawet odwrócenie atrofii hipokampa (struktury krytycznej dla pamięci).
Co wiemy o chorobie Alzheimera w 2025 roku?
Nowe badania zmieniają sposób, w jaki patrzymy na chorobę Alzheimera. Nie jest ona wyłącznie efektem genetyki czy losowej degeneracji mózgu, w dużej mierze to wynik zaburzeń metabolicznych, na które mamy wpływ.
Choć nie istnieje jeszcze jedna cudowna terapia, połączenie interwencji dietetycznych, metabolicznych, farmakologicznych i stylu życia daje realną nadzieję. Alzheimer przestaje być chorobą nieodwracalną. Staje się wyzwaniem, które można kontrolować, a w niektórych przypadkach nawet cofnąć.
Źródła:
Bartosz Czekała, Jak odwrócić Alzheimera — Przełomowe badania. , Universe of Memory
dr hab. med. Aleksandra Klimkowicz-Mrowiec, Choroba Alzheimera: przyczyny, leczenie, objawy choroby Alzheimera, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów.
Obrazek wyróżniający: freepik.com